Morgen, donderdag 16 augustus, verschijnt bij uitgeverij Viking in de VS de ongecensureerde, nooit eerder gepubliceerde versie van On the Road, de roman waarmee Jack Kerouac (1922-1969) naam en faam verwierf. Die publicatie valt samen met de vijftigste verjaardag van het boek, dat op 5 september 1957 voor het eerst op de markt kwam en Kerouac meteen, dankzij een erg lovende recensie in de New York Times, het literaire pantheon in katapulteerde.
De twee gebeurtenissen samen - vijftigste verjaardag en eerste uitgave van de originele versie - vormen groot nieuws in de Amerikaanse media. Newsweek besteedde vorige week een uitgebreid artikel aan Kerouac en zijn literaire erfenis, aanstaande zondag is Kerouac de voorpagina van het literaire supplement van The New York Times. Ook de Britse zondagskrant The Observer boog zich eerder deze maand uitgebreid over Kerouacs beatklassieker en vroeg zich af wat het boek voor een hedendaagse generatie jongere lezers nog te betekenen kan hebben. Her en der in de VS worden happenings en tentoonstellingen georganiseerd naar aanleiding van deze dubbele gebeurtenis. Zo werd in juli aan de Jack Kerouac School of Disembodied Poetics, een creative writing-programma verbonden aan de Naropa-universiteit in Colorado, een groot Kerouac-festival gehouden, dat opende met een voorleesmarathon: gedurende twaalf uur lazen kenners en fans en passanten On the Road integraal voor. (http://www.cbc.ca/arts/books/story/2007/07/02/kerouac-reading.html) Aan de universiteit in zijn geboortestadje Lowell is Kerouac eerder dit jaar postuum zelfs een eredoctoraat toegekend. De ultieme consecratie van Kerouac volgt in het najaar, wanneer vijf van zijn boeken zullen verschijnen in een volume van The Library of America, de meest prestigieuze uitgave van Amerikaanse klassiekers, vergelijkbaar met de Pléiade in Frankrijk.
Zoals hier al eerder aangekondigd heb ik vorig jaar een reis door de VS gemaakt in het voetspoor van Kerouac en zijn romanpersonages Sal Paradise en Dean Moriarty. Voor die tocht heb ik me weliswaar gebaseerd op de gepubliceerde versie, maar de voorbije maanden heb ik deze bekende en in vele talen vertaalde editie vergeleken met de ruwe versie die morgen in Amerika in de winkels ligt. (De Nederlandse vertaling van deze oerversie verschijnt begin november bij De Bezige Bij.)
Die vergelijking leidt tot een paar voor de hand liggende vragen: hoe groot, hoe betekenisvol zijn de verschillen? Zal deze ‘uncut version’ beatgeleerden nopen tot het bijstellen van hun inzichten? Komt Kerouac uit deze ruwe versie als een ander soort schrijver naar voren? Moeten we de personages en de plot nu anders gaan beoordelen?
Ik denk dat het allemaal nogal meevalt. De meeste ingrepen hebben te maken met een van deze drie dingen: stijl, seks en de herkenbaarheid van bestaande personen. Een paar voorbeelden uit iedere categorie.
In de originele versie schreef Kerouac: 'In all, what Neal was, simply, was tremendously excited with life'; in de gepubliceerde versie is dat geworden: 'He was simply a youth tremendously excited with life'. Zonder meer een verbetering.
Kerouac schreef On the Road tussen 1948 en 1951. Vrijwel alle personages in het boek zijn gebaseerd op werkelijk bestaande personen - tijdgenoten, vrienden, familieleden van de schrijver. In de versie die hij in 1951 bij zijn uitgever indiende - en die hij zelf nog tweemaal heeft herschreven alvorens het boek in 1957 op de markt kwam - hadden al die personages nog hun werkelijke naam. Zo kon je in de eerste paragraaf van het boek bijvoorbeeld lezen: 'At one point Allen Ginsberg and I talked about these letters and wondered if we would ever meet the strange Neal Cassady.' In de gepubliceerde versie, zes jaar later, hebben alle personages schuilnamen gekregen. Allen Ginsberg heet nu Carlo Marx, Neal Cassady is Dean Moriarty geworden, en Kerouac zelf, de verteller van het boek, heet nu Sal Paradise.
Ondanks deze naamsveranderingen bleven vele personages zeer herkenbaar, in ieder geval voor de betrokkenen. Omdat de uitgever dagvaardingen vreesde van mensen die zichzelf zouden herkennen in Kerouacs boek en daar om welke reden dan ook niet blij mee zouden zijn, heeft Kerouac vaak net iets meer veranderd dan alleen maar de naam. Zo schreef Kerouac oorspronkelijk over de vader van zijn goede vriend Hal Chase (in de gepubliceerde versie vermomd als Chad King): 'Hal Chase’s father was a mad self-styled inventor. He was old, in his seventies, and seemingly feeble (...)'. In de gepubliceerde versie zag de man er een stuk aardiger uit: 'Chad King’s father, a fine kind man, was in his seventies, old and feeble (...)'.
Maar de leukste ingrepen zijn natuurlijk de verpreutsingen. Ik was verrast door de grote inconsequenties in het Amerikaanse taalgevoel van de jaren vijftig. Sommige stevige woorden - “sonofabitch” of ”sonumbitch” bijvoorbeeld - vormden blijkbaar geen enkel probleem, terwijl andere helemaal niet konden. Zo was het werkwoord 'to screw' - in de zin van ‘neuken’ - blijkbaar totaal onaanvaardbaar. Het is telkens vervangen, soms door ‘to make’, soms door ‘to bang’, door ‘to ball’ en soms ook door het wel erg tamme ‘to sleep with’. Maar ook veel onschuldiger klinkende woorden konden kennelijk niet door de beugel. In de originele versie zegt een jongen met wie Sal lift: ‘Damn, I gotta piss.’ Dat is geworden: ‘Damn, I gotta go.’ En iets verder: ‘Wham, over he went on his side, pissing all over himself’ is geworden: ‘(...) watering all over himself.’ ‘Ass’ kan soms wel, soms niet.
Expliciet fallische beeldspraak kon uiteraard helemaal niet, en leidde soms tot hilarische ingrepen. Zo omschreef Allen Ginsberg Neal Cassady in de originele versie als een ‘ “child of the rainbow” who bore his torment in his agonised cock.’ In de gepubliceerde versie is dat geworden: ‘who bore his torment in his agonized priapus.’
In de originele versie vertelt Kerouac dat Cassady een grote penis had waarover zowel zijn eerste vrouw Luanne (Marylou in de 1957-editie) als zijn tweede vrouw Carolyn (Camille) - en ook Kerouac zelf - zeer te spreken waren: ‘{Luanne} says she loves his big cock---so does Carolyn---so do I.’ In de 1957-editie stond alleen nog: ‘She says she loves him - so does Camille.’
Soms was de goede smaak wel érg gevoelig. Wanneer Sal in een nachtclub in Cheyenne een meisje geil aanstaart, schreef Kerouac oorspronkelijk: ‘My whole being and purpose was pointed at the little blonde’s middle. I wanted to go in there with all my strength.’ In de gepubliceerde versie is alleen het woordje “middle” geschrapt, wat de focus van de tweede zin (‘to go in there’) toch iets minder precies maakt.
Elders blijkt het dienstertje Rita Bettencourt oorspronkelijk de verpleegster Helen Gullion te zijn geweest. Deze omscholing heeft later wel gevolgen: in de originele versie zegt de verpleegster dat ze heel erg beducht is voor seks door wat ze in het ziekenhuis allemaal ziet: ‘She was a nice little girl, simple and true, and tremendously frightened of sex; she said it was because she saw such awful things in the hospital. I told her it was beautiful.’ In de gepubliceerde versie moest deze oorzaak van haar seksangst wel wegvallen - al kun je als dienster natuurlijk ook wel een grote seksangst opvatten - en blijft er alleen een schijnbaar frigide dienstertje over: ‘She was a nice little girl, simple and true, and tremendously frightened of sex. I told her it was beautiful.’
Ook de beschrijving van een bedscène met het Mexicaanse meisje Terry blijkt in de originele versie toch iets erotischer te zijn geweest dan in het boek dat we de afgelopen vijftig jaar hebben gelezen. In de gekuiste versie staat dit:
'In reverent and sweet little silence she took all her clothes off and slipped her tiny body into the sheets with me. It was brown as grapes. I saw her poor belly where there was a Caesarian scar; her hips were so narrow she couldn’t bear a child without getting gashed open. Her legs were like little sticks. She was only four foot ten. I made love to her in the sweetness of the weary morning.'
Maar in de originele versie stond dit:
'In reverent and sweet little silence she took all her clothes off and slipped her tiny body into the sheets with me. It was brown as grapes. I BIT her poor belly where a Caesarian scar reached clear to her button. Her LIPS were so narrow she couldn’t bear a child without getting gashed open. Her legs were like little sticks. She was only four foot ten. SHE SPREAD HER LITTLE LEGS AND I made love to her in the sweetness of the weary morning.' (ik heb de belangrijkste verschillen in hoofdletters weergegeven.)
Vooral het anatomische amendement - hips ipv lips - is, zoveel jaren later, tamelijk aandoenlijk.
In de originele versie werd af en toe ook steviger gescholden dan in de bekende versie. In 1951 riep een boos meisje tegen haar vriend: ‘And another thing you dirty cuntlapper.’ In 1957 bleek de woede flink bekoeld, en zei ze alleen nog: ‘And another thing, you dirty man.’
In de originele versie was de homo-erotische band tussen Allen Ginsberg en Neal Cassady veel duidelijker dan in de bekende editie, waarin alle passages die hierop betrekking hadden, verdund of weggelaten zijn.
Misschien wel het belangrijkste verschil tusssen de originele versie en de gekuiste, is de openingszin. Die luidt in de alombekende tekst: ‘I first met Dean not long after my wife and I split up.’ Die zin mag dan wel heel bekend geworden zijn, oorspronkelijk stond er iets helemaal anders: ‘I first met Neal not long after my father died.’ Deze openingszin is in ieder opzicht relevanter, ‘juister’ dan wat uiteindelijk in 1957 is verschenen. On the Road is namelijk het verhaal van twee weesjongens, voor wie al dat rondhossen door Amerika een zoektocht is naar de ontbrekende vader. De ontbrekende vader is een veel belangrijker personage dan alle ex’en bij elkaar. De slotzin van het boek is trouwens een duidelijke echo van die oorspronkelijke openingszin: ‘(...) I think of Dean Moriarty, I even think of Old Dean Moriarty, the father we never found, I think of Dean Mortiarty.’
Niemand weet wanneer, waarom en door wie die openingszin is veranderd. De uitgever in New York vermoedt dat het Kerouac zelf is geweest. Hoe dan ook, de oorspronkelijke ouverture is nu gerestaureerd, en dat is winst.
Het originele manuscript van On the Road was een papierrol van haast 120 meter lang, de zogenaamde Scroll. Kerouac had een stapel Chinees tekenpapier aan elkaar gelijmd zodat hij niet om de haverklap een nieuw vel in de schrijfmachine moest draaien. Op dit ‘kettingpapier’ kon hij quasi ononderbroken doorrammen, wat de ‘flow’ van het verhaal ten goede moest komen. De editie die morgen verschijnt is een transcriptie van deze Scroll, die echter onvolledig is. De laatste zes à zeven pagina’s van de originele versie ontbreken omdat Potchky, de hond van Kerouacs goede vriend Lucien Carr, ze destijds heeft opgegeten. Dat bevestigt de editeur van deze editie in een lakonieke mededeling: ‘Other than a handful of word fragments the scroll manuscript finishes here – Potchky, a dog belonging to Lucien Carr, ate the ending, possibly while Kerouac was working on a second draft in Carr’s apartment.
What follows is an ending re-imagined from a reading of Kerouac’s second draft.’
Tegelijk met de originele Scroll-versie verschijnt eveneens bij Viking een nieuw boek over Kerouacs klassieker, “Why Kerouac Matters: The Lessons of ‘On the Road’ (They’re Not What You Think)”, door John Leland.
Beatland ( In het spoor van Jack Kerouacs On the Road) verschijnt op 8 september bij De Bezige Bij.
